شهر وان، واقع در شرق ترکیه و در نزدیکی مرز ایران، به دلیل داشتن فروشگاه‌های ارزان و با کیفیت، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و همچنین بزرگ‌ترین دریاچه ترکیه، دریاچه وان شناخته می‌شود. اما علاوه بر جاذبه‌های گردشگری زیبا، این شهر به داشتن فرهنگ، آداب و رسوم، گویش و پوشش مخصوص به خود هم شناخته می‌شود. برای مسافرانی که قصد دارند تا به این شهر شرقی و زیبای ترکیه سفر کنند، آشنایی با این آداب و رسوم می‌تواند جالب بوده و به داشتن یک سفر لذت بخش تر کمک بسیاری کند. بنابراین توصیه می‌کنیم که در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا شما را با فرهنگ وان و مردم مهمان نواز این شهر بیشتر آشنا کنیم.
تاریخچه شهر وان
وان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ترکیه، در کنار دریاچه وان و در قسمت شرقی این کشور است. قدمت وان به قرن‌ها پیش برگشته و طبق اسنادی که پیدا شده است، تمدن این شهر با اورارتوها آغاز می‌شود. این سلسله نزدیک به قرن ۹ پیش از میلاد مسیح، این ناحیه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند و قلعه‌ای برای حکومت خود ساختند که امروزه با نام قلعه شناخته می‌شود. این قلعه بر روی صخره‌ای مشرف به دریاچه وان قرار داشته و به عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای باستانی ترکیه شناخته می‌شود. پس از سقوط اورارتوها، این منطقه به دست سلسله‌های مختلفی افتاد و حکومت‌های کوچک و بزرگ بسیاری مانند مادها، هخامنشیان، سلوکیان و امپراتوری روم به این شهر حکومت کردند. امروزه در وان بناهای باستانی زیادی مربوط به ارمنی‌های دیده می‌شود.
این بناها، پس از سلطنت امپراتوری روم و هنگام سکونت ارامنه در این شهر ساخته شدند. از جمله دیگر امپراتوری‌های مهمی که به وان حکومت کردند، می‌توان به سلجوقیان اشاره کرد. سلجوقیان این شهر را تبدیل به یک مرکز اداری و نظامی مهم کرده و وان در جنگ جهانی اول، نقش بسیار مهمی را ایفا کرد. امروزه آثار و ویرانه‌های شهرهای باستانی را همچنان می‌توانید در وان مشاهده کنید. وجود امپراتوری‌ها و سلسله‌های متعدد در این شهر، باعث شده تا فرهنگ، زبان، غذاها و آداب و رسوم آن بسیار گسترده و متفاوت باشد.
زبان و گویش های رایج در وان
تاریخ غنی وان و ورود اقوام مختلف به آن، باعث شده تا زبان و گویش‌های مختلفی در این شهر راه پیدا کند. یکی از این زبان‌های رایج که در بسیاری از بخش‌های وان مشاهده می‌شود، زبان کردی است. کردها بخش زیادی از جمعیت وان را تشکیل داده و به همین دلیل در بسیاری از محله‌های این شهر کردی کرمانجی به گوش می‌رسد. این گویش نه تنها در وان، بلکه در سایر شهرهای شرقی ترکیه هم به صورت گسترده مشاهده می‌شود.
با وجود این که تعداد ارامنه در وان کاهش یافته است، اما در گذشته، زبان ارمنی هم یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین زبان‌هایی بود که در این شهر استفاده می‌شد. اقلیت‌های دیگری که در نقاط مختلف وان حضور دارند، به زبان‌های آذربایجانی یا گویش‌های مختلف ترکی صحبت می‌کنند. اما رایج‌ترین زبان و زبان رسمی وان، مانند سایر شهرهای این کشور، زبان ترکی ترکیه است. اگر به فروشگاه‌ها، مراکز اداری و تجاری و سایر مناطق رسمی بروید، زبان ترکی ترکیه صحبت می‌شود.
دین و مذهب شهر وان
اولین دین و مذهبی که در شهر وان ظهور پیدا کرد، دین‌های چند ایزدی سلسله اورارتوها بود. در این دوره مردم به ایزدانی مانند خدای جنگ، خدای خورشید، خدای عشق و خدای باروری اعتقاد داشتند. معابدی که در این دوره برای خدایان مختلف ساخته شد، امروزه هم در شهر وان مشاهده می‌شوند. اما با شروع حکومت سلسله‌های ایرانی مانند مادها و هخامنشیان به شهر وان، ادیان ایرانی مانند زرتشت، جای خود را به پرستش ایزدهای جداگانه دادند. پس از دین زرتشتی، تعداد مسیحیانی که به این شهر مهاجرت کردند رفته رفته زیاد شد و کم کم دین مسیحیت هم تبدیل به دین رایج وان شد. کلیساها و عبادتگاه‌های بسیاری از دوره حکومت رومیان و سکونت ارامنه در این شهر مشاهده می‌شود. با شروع حکومت عثمانی، رفته رفته دین‌های گذشته از وان حذف شده و تمامی مردم به اسلام روی آوردند. امروزه هم بیشتر مردم محلی وان، مسلمان و سنی هستند. البته مذهب‌های دیگر مانند شیعه و صوفی هم در این شهر مشاهده می‌شود که تعداد آن‌ها خیلی کم است.
آیین ها و مراسم های سنتی وان
به دلیل این که دین رسمی وان، دین اسلام است، بسیاری از آیین‌ها و مراسم سنتی این شهر مانند مراسم سنتی ایرانیان است. در این شهر آیین‌ها و رسوم سنتی مانند ماه رمضان، ماه محرم و اعیاد مسلمانان به صورت رسمی جشن گرفته شده و این روزها در تقویم رسمی وان تعطیل هستند. عروسی‌های وان هم به شکل سنتی و به شیوه مذهب سنی برگزار می‌شوند. به دلیل این که بسیاری از جمعیت وان را کردها تشکیل می‌دهند، لباس عروس بیشتر مناطق، لباس‌های عروسی سنتی کردی هستند. از جمله آیین‌های قدیمی و باستانی که هنوز در بین مردم وان رایج است، می‌توان به مراسم دور کردن بلا و مریضی با سوزاندن گیاهان دارویی، آیین‌های دعاخوانی برای شفا، جشن‌های برداشت محصول و جشن‌های بهاره اشاره کرد. سال نو در وان و کل ترکیه، با سال نو میلادی شروع می‌شود. اما با این حال، با شروع بهار، مردم لباس‌های محلی به تن کرده و با نمایش‌های محلی، رقص‌های کردی، موسیقی زنده و رقص و پایکوبی، نوروز را به شیوه کردی جشن می‌گیرند. به همین دلیل هم بسیاری از ایرانیان برای نوروز به وان سفر کرده و از این جشن‌های شاد و زیبا دیدن می‌کنند.
فرهنگ غذایی وان
معروف‌ترین وعده غذایی در وان، وعده صبحانه است. صبحانه‌های وان نه تنها در کل ترکیه، بلکه در بین توریست‌ها و مسافران خارجی هم بسیار معروف و شناخته شده هستند. این صبحانه‌ها معمولاً شامل کره و پنیر محلی، نان سنتی تازه، عسل طبیعی، زیتون، سبزیجات محلی، سرشیر، شیر، خوراک‌های مخصوص گرم، مرباهای خانگی و تخم‌مرغ‌های خوشمزه و ارگانیک می‌شوند. در سفره‌های صبحانه وان، می‌توانید تمامی مواد غذایی مقوی و انرژی زا برای شروع یک روز فعال و پویا را مشاهده کنید. اما علاوه بر وعده صبحانه، غذاها، دسرها و خوراکی‌های خوشمزه و محلی دیگری هم وان وجود داشته که می‌توانید در طول سفر خود آن‌ها را نوش جان کنید. برای آشنایی بیشتر با غذاهای سنتی وان، می‌توانید از سایر مطالب دیدن کنید.
موسیقی و رقص های محلی وان
موسیقی و رقص‌های محلی وان هم یکی از زیباترین و جذاب‌ترین جنبه‌های فرهنگ این شهر هستند. همچنان به دلیل وجود تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و اقوام مختلف در شهر وان، موسیقی و رقص‌های محلی هم از فرهنگ‌های مختلفی ریشه گرفتند. از جمله سازهایی که در شهر وان به صورت سنتی نواخته می‌شوند می‌توان به زونا و دایره اشاره کرد. علاوه بر نواختن موسیقی، آوازه خوان‌ها و داستان سراهای محلی و سنتی به نام عاشق هم وجود داشته که داستان‌ها و افسانه‌هایی درباره شجاعت، دلاوری، عشق و فداکاری را به همراه آواز برای مردم تعریف می‌کنند. این عاشق‌ها معمولاً افرادی مسن هستند که در قهوه خانه یا چایخانه‌های کوچک اجرا می‌کنند.
از جمله رقص‌های محلی وان هم می‌توان به رقص هالای اشاره کرد. این رقص در تمامی ترکیه اجرا می‌شود، اما در شهرهای شرقی مانند وان، می‌توانید نسخه اصلی این رقص‌ها را به همراه لباس‌های محلی و سنتی مشاهده کنید. در این رقص، افراد کنار هم ایستاده و شروع به رقص می‌کنند. لباس‌های سنتی، دستمال‌ها و شال‌های رنگارنگ و پر زرق و برق، نقش مهمی را در زیباتر کردن اجرای این رقص‌ها ایفا می‌کنند. با وجود این که وان هم یکی از شهرهای مدرن ترکیه بوده و جوانان بسیاری دارد، اما مردم و جمعیت آن همچنان به فرهنگ وان و رقص‌های محلی این شهر توجه ویژه‌ای می‌کنند.
پوشش مردم وان
امروزه بیشتر مردم وان، به ویژه جوانان، به صورت مدرن و مانند سایر شهرها لباس تن می‌کنند. اما در بخش‌های مختلف این شهر، مخصوصاً مکان‌هایی که از مرکز شهر دورتر هستند، همچنان می‌توانید پوشش محلی و سنتی وان را مشاهده کنید. لباس‌های سنتی وان به گونه‌ای طراحی شده بودند که در حین زیبایی، افراد را از سرمای زمستان و گرمای تابستان هم در امان نگه دارند. پارچه‌هایی که در لباس‌های محلی به کار می‌روند، عمدتاً پارچه‌های پشمی، پنبه‌ای، مخمل یا ابریشمی هستند. لباس زنان رنگارنگ، بلند و چند لایه بوده و با سکه، مهره و گل‌دوزی‌های زیبا تزیین شده‌اند. زنان همچنین شال‌هایی گلدوزی شده و زیبا به تن کرده و با زیورآلات سنتی و ساخته دست مردم وان، ظاهر خود را آراسته‌تر می‌کردند. پوشش مردان محلی وان هم پوششی شبیه به کردهاست. لباس مردان از رنگ‌های تیره‌ای مانند قهوه‌ای، سیاه و خاکستری تهیه شده و تنها برخی از آن‌ها از زیورآلاتی مانند شال و دستمال استفاده می‌کردند. لباس مردان شامل شلوار و پیراهن گشاد با یک جلیقه روی آن می‌شد. علاقه‌مندان می‌توانند در فروشگاه‌ها یا بازارهای محلی وان، این لباس‌های سنتی را به راحتی تهیه کرده یا حتی در برخی از مکان‌ها، با آن عکس بگیرند.
هنر و صنایع دستی در وان
با نگاهی بر تاریخچه وان و سکونت اقوام مختلف در این محل، می‌توان حدس زد که هنرها و صنایع دستی بسیاری را می‌توان در آن مشاهده کرد. این وسایل نه تنها برای تزیین خانه‌ها و نمایش هنر زنان و مردان محلی، بلکه ابزاری برای کسب درآمد و کمک به اقتصاد خانواده بوده‌اند. امروزه هم صنایع دستی وان، جایگاه خود را در بین مردم این شهر از دست نداده است. در طول سال چندین نمایشگاه و بازارچه محلی برگزار شده که هنر دست مردم وان را به نمایش می‌گذارند. توریست‌ها و گردشگران زیادی هم به این نمایشگاه‌ها آمده و برای حمایت از هنرمندان محلی، این وسایل را به عنوان سوغات خریداری می‌کنند. برخی از مهم‌ترین صنایع دستی وان، شامل موارد زیر می‌شوند.
- گلدوزی
- ساخت زیورآلات سنتی
- قالیبافی
- ساخت سازهای سنتی
- پارچه بافی
سوغات وان
سوغات وان شامل خوراکی‌ها، سازه‌ها و صنایع دستی مختلفی شده که به شما اجازه می‌دهند تا بخشی از فرهنگ و هنر این شهر را به یادگار ببرید. چه بخواهید از شیرینی های خوشمزه این شهر برای عزیزان خود برده یا این که سوغاتی ماندگار مانند هنرهای دستی را تهیه کنید، می‌توانید به بازارهای محلی وان رفته و این وسایل را با قیمتی مناسب تهیه کنید. از جمله مهم‌ترین سوغات وان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- پنیر وان
- عسل کوهی
- قالی و گلیم‌های دستباف
- شیرینی های محلی
- زیورآلات دست ساز
- لباس محلی
- ظروف سفالی
- صنایع دستی تزیینی
فرهنگ های تأثیرگذار در وان
شهر وان تاریخ پر فراز و نشیبی داشته و از دوران شروع تمدن خود تا به امروز، فرهنگ و اقوام بسیاری را به خود دیده است. هر کدام از این اقوام، ردپایی از خود را در غذا، فرهنگ، موسیقی، رقص یا پوشش شهر وان به جای گذاشته‌اند. از جمله مهم‌ترین فرهنگ‌هایی که بیشتر در این شهر دیده می‌شود، می‌توان به فرهنگ کردی و ترکی اشاره کرد. با وجود این که امروزه بیشتر این مردم ترک بوده و غذا، معماری و آیین‌های ترک‌ها را به جای می‌آورند، اما می‌توان پوشش اقوام کرد و مهمان نوازی این مردمان را در بین مردم محلی وان مشاهده کرد. در برخی از مناطق وان، هرچند بسیار کم، هم می‌توان بخشی از فرهنگ ارمنی و ایرانی را مشاهده کرد. در کل می‌توان گفت که این شهر ترکیبی از چند قوم مختلف بوده و به همین دلیل فرهنگ‌های بسیاری در شکل گیری وان امروزی تأثیرگذار بودند.
نقش زنان در وان
در فرهنگ وان، زنان نقشی مهم و اساسی ایفا می‌کرده‌اند. تربیت درست فرزندان و مدیریت امور خانه کاملاً در دست زنان بوده و آن‌ها با انجام کارهایی مانند تولید صنایع دستی، گلدوزی و قالیبافی، به اقتصاد خانواده کمک بسیاری می‌کردند. اما در گذشته، حضور زنان در جامعه وان چندان پررنگ نبود و محدود به کارهای هنری در خانه می‌شد. با افزایش امکانات آموزشی و همچنین فراهم شدن امکان تحصیل برای زنان، نقش آن‌ها در جامعه پررنگ‌تر شد. امروزه حقوق زنان در جامعه وان بیشتر رعایت شده و می‌توان آن‌ها را در محیط‌های کاری و آموزشی مشاهده کرد.
امنیت وان برای مسافران
در کل می‌توان گفت که شهر وان، مردمی مهمان نواز داشته که برخورد مناسبی با مسافران دارند. به دلیل افزایش گردشگری در این شهر هم پلیس در نقاط مختلف شهر، نیروهای کافی مستقر کرده تا امنیت شهروندان و گردشگران کاملاً حفظ شود. مسافران تنها با رعایت چند نکته ایمنی، می‌توانند به راحتی و در کمال امنیت از سفر به وان لذت ببرند. برخی از مهم‌ترین نکاتی که باید در سفر به وان یا هر شهر دیگری رعایت کنید، شامل موارد زیر می‌شوند.
- مراقب وسایل شخصی بوده و بیشتر از حد نیاز وجه نقد با خود حمل نکنید
- از تاکسی‌های رسمی استفاده کرده و سوار خودروهای شخصی نشوید
- ابتدا درباره رستوران‌ها تحقیق کرده و در رستوران‌هایی که امن نیستند غذا نخورید
- ترجیحاً از تردد در مکان های خلوت پس از غروب آفتاب خودداری کنید
- همیشه شماره پلیس ترکیه و سفارت ایران را همراه خود داشته باشید
کلام آخر
وان یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین شهرهای ترکیه بوده که به دلیل نزدیکی به مرز ایران، مقصد محبوب بسیاری از مسافران در طول سال است. در سفر خود به وان، می‌توانید از طبیعت زیبای این شهر لذت برده، با مردمی مهمان نواز و خونگرم آشنا شده، غذاهای محلی خوشمزه نوش جان کرده و در مراسم و آیین‌های مختلف شهر شرکت کنید. این شهر امنیت نسبتاً بالایی داشته و تمامی افراد، صرف نظر از جنسیت و سن، می‌توانند در کنار مردم وان از سفر خود لذت ببرند. اگر قصد سفر به وان را داشته و می‌خواهید که با بهترین هتل‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها و غذاهای وان آشنا شوید، به هیچ عنوان سایر مطالب سفرهای پایتخت را از دست ندهید.
سؤالات متداول
پوشش مردم وان ترکیه به چه صورت است؟
زنان لباس‌های رنگارنگ و تزیین شده و مردان لباس‌هایی شبیه به لباس‌های کردی به تن می‌کنند.
زبان مردم وان ترکیه چیست؟
زبان رسمی وان، ترکی ترکیه است. اما در این شهر زبان کردی و ارمنی هم به گوش می‌خورد.
از وان ترکیه سوغاتی چی بخریم؟
سوغات وان شامل مواردی مانند خوراکی و شیرینی، قالی، لباس محلی و سایر صنایع دستی می‌شوند.
بهترین زمان برای سفر به وان ترکیه کی است؟
بهترین شرایط آب و هوایی در وان ترکیه، از اواخر اردیبهشت شروع شده و تا اواسط مهر ادامه دارد.
