یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و منابع زیست بوم هر کشوری دریاچه‌هایش هستند. کشورمان ایران هم از این نعمت بی‌بهره نیست. دریاچه فامور یا پریشان یکی از این دریاچه‌ها در استان فارس و نزدیکی شهر کازرون است که متأسفانه در حال کشیدن نفس‌های آخرش است. با سفرهای پایتخت همراه باشید تا درباره این دریاچه بیشتر بدانیم.
معرفی دریاچه فامور (پریشان)
دریاچه فامور یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون در استان فارس و در نزدیکی والاشهر واقع شده است.
نام این دریاچه از کوه فامور، در شمال خاوری آن اخذ شده. آب فامور شیرین است و قسمت اعظم آن، از آبراهههایی است که از کوه فامور سرچشمه میگیرند و بخشی هم از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود. این دریاچه با نام‌های مور، پریشان، شور، کازرون، یون، موز، توز، پریشم و فزشویه هم شناخته می‌شود.
آشنایی با موقعیت جغرافیایی دریاچه فامور
دریاچه فامور بین ۵۱ درجه و ۴۴ دقیقه و ۵۱ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳۲ دقیقه و ۳۰ ثانیه عرض شمالی قرار گرفته و مساحتی بالغ بر ۴۳۰۰ هکتار و از سطح آب‌های آزاد ۸۲۰ متر ارتفاع دارد.
حوزه آبریز دریاچه ۵/۲۶۶ کیلومتر مربع است و در اردیبهشت بیشترین مساحت را دارد. لازم به ذکر است که این دریاچه در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین‌المللی ثبت شده و در تقسیم‌بندی مناطق جزء منطقه حفاظت شده به حساب می‌رود.
دور تا دور دریاچه فامور را کوه پوشانده و فاصله‌اش نسبت به کوه از شمال حدوداً ۴ الی ۵ کیلومتر و از جنوب حدوداً ۵۰۰ متر است.
در فاصله بین دریا تا کوه از شمال روستای مالکی (قلات نیلو، دهپاگاه، هلک، پریشان)، روستای عرب فامور، روستای سی سخت و در قسمت شرق قلعه نارنجی، جروق و در سمت جنوب روستای نرگس‌زار و در غرب دریاچه روستای شهرنجان واقع شده‌اند.
دریاچه فامور از گذشته تاکنون
از زمان تولد دریاچه فامور سال‌های بسیاری می‌گذرد. همچنین باید اضافه کرد که آب این تالاب یا دریاچه با وجود شیرین بودن، قابل شرب نیست. جالب است بدانید در این تالاب در گذشته ماهی آزاد وجود داشته و پرورش ماهی هم در آن صورت می‌گرفته است.
از مشهورترین گونه‌های ماهی موجود در آب این تالاب در گذشته می‌توان به پرک، سرخه، آب شیرین و زردک اشاره کرد. علاوه بر این چمنزارها و دشت‌های پیرامون این تالاب تفرجگاه‌های طبیعی و مکان زندگی گونه‌های نادری از حیات وحش به شمار می‌روند.
گونه‌های نمک دوست گیاهی و انواع گون‌ها دورتادور دریاچه فامور قابل مشاهده هستند. از جمله تفریحاتی که می‌شد پیش از خشک شدن این تالاب در این منطقه انجام داد باید به قایق‌سواری، ماهیگیری و عکاسی اشاره کرد.
آشنایی با زیست بوم دریاچه پریشان
از دریاچه فامور به علت موقعیت خاص و ویژه‌ای که دارد به عنوان یکی از قسمت‌های مثلث گردشگری در غرب استان فارس یاد می‌شود. همچنین دشت ارژن و دره چوگان دو قسمت دیگر این منطقه ارزشمند به شمار می‌روند.
نزدیکی این مناطق به هم موجب کوشش مسئولان استان فارس برای ثبت آنها به عنوان ژئوپارک این استان شده است. این مناطق دیدنی تلفیقی از دو اقلیم کوهستانی و سرد و گرم و خشک کویری هستند.
آشنایی با گونه های گیاهی و جانوری دریاچه فامور
خوب است بدانید که در اطراف تالاب یا دریاچه فامور گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری زیست می‌کنند. در بخش‌های غربی و جنوبی این دریاچه گونه‌های گیاهی نمک‌دوست و اسفنجی رشد کرده‌اند و کم شدن حجم سفره‌های آب زیرزمینی باعث رشد درختچه‌های گز در نواحی گوناگون این تالاب شده است.
از مهم‌ترین گونه‌های پرندگان در دریاچه فامور باید به گاوچرانک و دراج اشاره کرد. لاک‌پشت‌ها هم مشهورترین گونه‌های دوزیست در این دریاچه به حساب می‌روند.
علاوه بر پرندگان بومی، گونه‌های مهاجر از باقی نقاط دنیا هم در طی سال به این تالاب مهاجرت می‌کنند. گرچه با خشکی آب این تالاب در طول سالیان اخیر این روند در حال کاهش است. از جمله مهم‌ترین پرندگان مهاجر سالانه در دریاچه فامور درنا، پلیکان، غاز، اردک و چنگر هستند.
آسیب های وارده به دریاچه پریشان
متأسفانه، دریاچه فامور در طول سال‌های اخیر به علت افزایش روند خشکسالی و سوزاندن نیزارهای پیرامون آن در عملیات راه‌سازی، تحت آسیب جدی واقع شده و احتمال خشکی کامل آن در آینده نزدیک وجود دارد.
با وجود این که چشمه‌های این دریاچه به هنگام افزایش بارندگی‌ها پرآب می‌شود، اما در فاصله کمی از تابش آفتاب و گرمای شدید دوباره آب آنها تبخیر شده و خشک می‌شود.
کارشناسان بر این باورند که از بین رفتن کامل دریاچه فامور تأثیر فوق‌العاده مخربی بر اکوسیستم محیط این ناحیه خواهد گذاشت و زندگی روستاهای اطرافش را هم با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد کرد.
دریاچه فامور در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
متأسفانه وضعیت کنونی دریاچه فامور بسیار بحرانی است و بخش اعظمی از مساحت آن رو به خشکی کامل است. علاوه بر روند افزایش دمای هوا در این منطقه خشک و کویری و کم شدن بارش‌های سالانه، عملیات راه‌سازی در نزدیکی این دریاچه هم بر نابودی اکوسیستم این ناحیه و خشکی آب دریاچه تأثیر گذاشته‌اند.
همچنین حفر صدها چاه غیرمجاز پیرامون این دریاچه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی اطراف هم در خشکی این تالاب بی‌تأثیر نبوده. مضاف بر این بعضی کشاورزان فعالیت نیروگاه سیکل ترکیبی برق در فاصله کوتاه از این تالاب را دلیل خشکی آب تالاب فامور می‌دانند.
گرچه عوامل نیروگاه، منابع تأمین‌کننده آب این مرکز را از چاه‌هایی دور از این دریاچه و از سایر نواحی اطراف تأمین می‌کنند؛ اما گرمای حاصل از فعالیت این نیروگاه برق تأثیر به سزایی بر افزایش تبخیر آب دریاچه فامور دارد.
عوامل خشکی دریاچه فامور
از دیگر مشکلات دریاچه فامور که باعث نابودی اکوسیستم منطقه شده، چرای بی‌رویه دام‌ها در بستر این تالاب است. عدم مدیریت درست از طرف سازمان جهاد کشاورزی در این ناحیه، موجب ورود بی‌رویه دامپروران به نواحی اطراف دریاچه و نابودی پوشش گیاهی پیرامون تالاب شده است. تضعیف خاک این نواحی باعث سریعتر کردن روند تبدیل دریاچه به بیابان خواهد شد.
در مجموع می‌توان آتش‌سوزی نیزارهای اطراف تالاب فامور، حفر بی‌رویه چاه به دست کشاورزان، افزایش روند تبخیر آب این تالاب بر اثر خشکسالی و گرما، تردد وسایل نقلیه سنگین از بخش‌های خشک و کم آب این دریاچه و فرونشست زمین را از عوامل اصلی خشکی تدریجی دریاچه فامور دانست.
متأسفانه چنانچه به تالاب پریشان رسیدگی نشود، روستاها و مناطق اطراف آن با خطرات جدی مواجه خواهند شد.
آیا می توان از دریاچه پریشان بازدید کرد؟
در حال حاضر بخش‌های گسترده‌ای از دریاچه فامور کاملاً خشک شده‌اند و به همین خاطر بازدید از این تالاب چندان لطفی ندارد. فقط در بازه‌های زمانی محدود و در زمان بارندگی‌های زیاد این تالاب پرآب می‌شود و با شروع تابیدن آفتاب به سرعت به شکل باتلاق در می‌آید و سپس خشک می‌شود.
با این وجود امکان بازدید از دریاچه فامور در مواقع گوناگون سال وجود دارد گرچه به هنگام بازدید احتمال روبه‌رو شدن با زمینی خشک و باتلاقی خیلی زیاد است.
بهترین زمان بازدید از دریاچه فامور چه موقعی است؟
بهترین موقع بازدید از دریاچه فامور و پیرامون آن از اولین روزهای بهار تا آخرین روزهای این فصل است. اردیبهشت ماه هم مناسب‌ترین زمان برای بازدید از این دریاچه، لذت بردن از آب و هوای آن و پیاده‌روی در اطراف آن به شمار می‌رود.
اگر خوش‌شانس باشید و میزان بارش‌ها در زمستان بالا بوده باشد، حجم آب بیشتری در این تالاب پیش روی شما خواهد بود.
فصل‌های پاییز و زمستان که زمان مهاجرت گونه‌های مختلف پرندگان به دریاچه فامور است، این تالاب به یکی از مقاصد مهم پرنده نگری ایران تبدیل می‌شود. به همین خاطر علاقه‌مندان به پرنده‌نگری در این زمان‌ها به اطراف این دریاچه سفر می‌کنند.
به دلیل خشکی دریاچه فامور در سال‌های اخیر، حجم مهاجرت پرندگان به این تالاب کاهش چشمگیری داشته که می‌توان امید داشت مسئولان گام‌هایی در جهت احیای آن بردارند تا شاهد یک تراژدی زیست‌محیطی دیگر نباشیم.
چطور به دریاچه فامور برویم؟
دریاچه فامور یا پریشان در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی کازرون واقع شده. دسترسی به این دریاچه از کازرون بسیار آسان است و برای این کار باید از خروجی شرقی این شهر به سمت شیراز بروید. جاده این دریاچه در فاصله ۱۰ کیلومتری این بزرگراه در سمت راست قرار گرفته و مسیر آن تا دریاچه بسیار کوتاه است.
همچنین اگر از شیراز قصد سفر به این دریاچه را دارید، باید از غرب این شهر به بزرگراه شیراز کازرون وارد شده و به مسیر ابتدایی جاده دریاچه بروید. اطراف این دریاچه روستاها و آبادی‌های گوناگونی دیده می‌شوند که بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارژن در غرب استان فارس به شمار می‌روند.
جاذبه های گردشگری نزدیک به دریاچه فامور
اما شاید می‌خواهید با یک تیر چند نشان زده و به هنگام بازدید از دریاچه فامور از جاذبه‌های گردشگری دیگر هم دیدن کنید. از جمله این جاذبه‌های دیدنی می‌توان به دشت ارژن، دشت برم، شهر باستانی بیشاپور و تنگ چوگان اشاره کرد.
جمع بندی
در این مقاله از سفرهای پایتخت به معرفی یکی از تالاب‌های آب شیرین کشورمان در استان فارس که متأسفانه به دلیل عدم مدیریت و رسیدگی صحیح در حال کشیدن آخرین نفس‌هایش است، یعنی دریاچه فامور یا همان دریاچه پریشان پرداختیم. اگر شما هم دغدغه حفظ محیط زیست کشور را دارید می‌توانید با آگاهی از وضعیت این دریاچه رو به خشکی دیگران را هم از این امر مهم آگاه کنید.
سؤالات متداول
دریاچه فامور کجاست؟
این دریاچه در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون در استان فارس و در نزدیکی والاشهر واقع شده است.
دریاچه فامور در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟
این تالاب متأسفانه در حال حاضر رو به خشکی است.
آیا می توان از دریاچه فامور بازدید کرد؟
بله با وجود این که این دریاچه رو به خشکی است؛ اما امکان بازدید از آن وجود دارد.
بهترین زمان بازدید از دریاچه فامور چه موقعی است؟
بهترین موقع بازدید از دریاچه فامور و پیرامون آن از اولین روزهای بهار تا آخرین روزهای این فصل است.
