تخت جمشید نه‌تنها در ایران بلکه در جهان شناخته شده است و کل مردمان جهان از بنایی که هزاران سال گویای تمدنی جاودانه با وحدت جهانی است آشنا هستند.
این بنا در سال ۵۱۸ پیش از میلاد ساخته شده است. بنا تخت جمشید به وسیله‌ی مهندسان و معماران برجسته و مشهور از کل جهان به سرزمینی که با نام مهد دانش در جهان می‌درخشد دعوت شده و به طراحی و ساخت شاهکاری به نام تخت جمشید پرداخته‌اند.
نام تخت جمشید
تخت جمشید به نام‌های دیگری از جمله پارسه، پرسپولیس، پرسه پلیس، چهل‌منار و یا هزار ستون خوانده می‌شود. تخت جمشید پایتخت مجلل و باعزت و کرامت پادشاه ایران‌زمین در دوران هخامنش بوده است. تخت جمشید مقر اصلی تشریفات و مجلس بزرگان در دوره امپراطوری هخامنشیان بوده است که برای برگزاری رسوم و آیین بزرگان و همچنین برای جشن‌های نوروزی تا ۵۰ سال بر پا بوده است.
قدمت تخت جمشید
تخت جمشید آیینه‌ای از فرهنگ و تاریخ در سرزمین گوهر است. تخت جمشید تمدن مردمان باستان ایران‌زمین بوده است. گفته شد که تخت جمشید در سال ۵۱۸ قبل از میلاد احداث شده است اما این شکوه و جلال به دستور داریوش بزرگ در مساحتی به حدود ۱۲۵۰۰۰ مترمربع صادر گردید.
تخت جمشید کجاست؟
هنگامی که به همراه خانوادهٔ خود قصد دیدن تخت جمشید را کرده‌اید قطعاً شهر شیراز را انتخاب کردید. درست است تخت جمشید در استان فارس در شهر مرودشت قرار گرفته است. هر اندازه که دربارهٔ زیبایی‌های شهر شیراز بگوییم کم گفته‌ایم از آثار تاریخی و باستانی تخت جمشید گرفته تا مقبرهٔ حافظ شیرازی و بوستان سعدی، مملو از جاذبه‌های دیدنی است.
تخت جمشید باذوق و سلیقه‌ی هنر ایرانی همراه است که هر لحظه شما را با شگفتی‌های جدیدی روبرو می‌سازد این در حالی است که تا امروز هم کشفیات این شهر تاریخی ادامه دارد. هنگامی که تخت جمشید احداث شده بود سرزمین‌های فراوانی در سلطه‌ی حکومتی امپراطوری هخامنش قرار گرفته بود از جمله سرزمین‌های مصریان، بابلی‌ها، یونانی‌ها، ارمنی‌ها و مادها بوده است.
ساخت تخت جمشید یکی از آرمان‌های داریوش بزرگ بود برای نشان‌دادن صلح و برابری به جهانیان که نمونهٔ آن در دنیا پیدا نمی‌شد.
علت نام پارسه بر تخت جمشید
به دلیل این که قوم پارس تحت فرماندهی هخامنش قرار گرفته بود و آنها محل اسکان خود را پارس خطاب می‌کردند به تخت جمشید نام ” پارسه ” را دادند.
البته شواهد کتبی این نام کاملاً مشهود است زیرا در سنگ‌نوشته‌ای از کلام خشایارشاه که بر سر در ورودی دروازه ملل قرار گرفته نام تخت جمشید را با عنوان ” شهر پارسه ” یاد می‌کنند.
در جایی دگر، در دوران حکومتی ساسانیان به این بنای شگفت‌انگیز لقب ” چهل‌ستون ” و ” چهل‌منار ” و ” تخت‌سلیمان ” دادند.
اما در نهایت به دلیل آگاهی نداشتن از سازندهٔ اصلی تخت جمشید به آن لقب جمشید نام پادشاهی باستانی بود دادند و از آن تاریخ با نام تخت جمشید معرفی شد و بر گوش همگان خوانده شد.
اقامتگاه تخت جمشید
در زمان حکومت والای هخامنشیان، پادشاهان وقت هر مکانی را برای اقامت فصل ویژه‌ای مشخص می‌کردند از جمله این اقامتگاه‌های فصلی می‌توان به اقامتگاه تابستانی در شهر هگمتانه که در واقع نام قدیم شهر همدان امروزی است و اقامتگاه زمستانه را که در شهر زیبای شوش قرار داده‌اند اشاره کرد.
به بهترین چشم‌انداز یعنی شهر مرودشت می‌رسیم و برای بهتر دیدن زایش زمین در فصل بهار اقامتگاه بهاری را در تخت جمشید قرار دادند که محل برگزاری جشن‌های ملی ایرانیان باستان (جشن عید نوروز) بوده است.
بعد از مرگ داریوش بزرگ در سلسله‌ی هخامنش، امپراطوری هخامنشیان به پسر داریوش بزرگ به نام خشایارشاه واگذار گردید و بعد از خشایارشاه به فرزندش یا نوهٔ داریوش بزرگ به نام اردشیر اول، رسید که این دو بزرگ‌مرد در تخت جمشید فرمان ساخت عمارت‌ها و بناهای مجلل و با شکوهی را در تخت جمشید دادند که بر ارزش معنوی تخت جمشید افزوده شد و این مجموعه‌ی هنری را بیش‌ازپیش در اوج شگفتی و رؤیایی خود قرار دادند.
به‌طورکلی، احداث بنای ساختمان و عمارت‌های تخت جمشید در حدود ۱۸۰ سال طول کشید تا باذوق و هنر ایرانی آمیخته باشد و صحنه‌ای از آداب‌ورسوم مردمان را با زیبایی و خارق‌العاده بودن به تصویر بکشد، تخت جمشید در حدود ۲۰۰ سال مورداستفاده قرار گرفت و شاهان هخامنش از آن بهره بردند سپس، بعد از حمله شوم و وحشیانهٔ روم به ایران با فرماندهی اسکندر مقدونی، تخت جمشید را به آتش کشیدند و آن را به ویرانه‌ای تبدیل کردند و متروک شد.
شهر پارسه ” تخت جمشید”
هنگامی که وارد مجموعه‌ی هنری تخت جمشید می‌شوید و قصد ورود به شهر پارسه را دارید در ابتدا با دو ردیف پلکان قرینه روبرو خواهید شد که از شما استقبال می‌کنند. با حضور این پله‌های زیبا و خوش‌قدم که شباهت فراوانی به دستانی خم شده از به نشانهٔ حرمت از قدم‌های میهمانان و گردشگران در سرزمین پارسه به تخت جمشید خوش آمد گویی می‌کند و شما را تا دروازه ملل راهنمایی و همراهی می‌کنند.
در انتهای این پله‌ها شما را به کاخ دروازه ملل خواهند رساند ورودی کاخ همان دروازهٔ کاخ خشایارشاه در تخت جمشید بوده است که ورودی این کاخ، در واقع یک ورودی اصلی وجود دارد به همراه دو خروجی که به دروازه‌هایی ختم می‌شود که بر آنها طرح‌های مردان بال‌دار و گاوهایی که با سر انسان تراشیده شده است خودنمایی می‌کند.
ادامهٔ مجموعه کاخ کوچک دروازه ملل، به کاخ آپادانا تخت جمشید منتهی می‌شود که شما را به این کاخ مجلل دعوت می‌کند.
کاخ آپادانا تخت جمشید
در تخت جمشید کاخ آپادانا از دو مجموعه کامل پله تشکیل گردیده که در قسمت شمال و شرق کاخ آپادانا تخت جمشید است. در مجموعه‌ی پله‌های قسمت شرقی کاخ آپادانا تخت جمشید نظاره‌گر دو بخش از پله که یکی روبه‌شمال و دیگری رو به جنوب واقع شده است که بر آنها نقش‌های برجسته‌ای فراتر از خلاقیت و زیبایی از فرمانده‌های مقام ارشد نظامی حجاری گردیده است، این حجاری‌ها در کناره‌های پلکان به اوج هنری خود ختم می‌شوند.
تصویر زیبای فرمانده‌های نظامی در تخت جمشید در حالی حجاری گردیده که در دستان آنها گل‌های نیلوفر آبی قرار گرفته است.
در ادامه نقوش به زیبایی خواهید دید که پاسگان جاویدان در برابر فرماندهان نظامی هخامنش به احترام ایستاده‌اند و ادای احترام دارند. اینها فقط گوشه‌های کوچکی از زیبایی‌های خارق‌العادهٔ تخت جمشید است که شما را محو تماشای خودکرده است.
در قسمت فوقانی در همین نقوش حجاری شده در تخت جمشید خواهید دید افراد دیگری در حال نزدیک‌شدن به کاخ آپادانا تخت جمشید هستند که همراه خود هدایایی را به‌رسم سوغات و احترام دارند.
کاخ هدیش تخت جمشید
زیبایی‌ها و شگفتی‌های تخت جمشید تمام نشده است و در آن کاخ‌های متعددی واقع شده است. یکی دیگر از کاخ‌های مجلل و زیبای تخت جمشید با چشم‌اندازی منحصربه‌فرد، کاخ هدیش نام دارد.
کاخ هدیش تخت جمشید بسیار معتبر و مشهور بوده زیرا عنوان کاخ خصوصی خشایارشاه را از آن خودکرده است. این کاخ تخت جمشید در مرتفع‌ترین قسمت از مجموعه‌ی هنری و تاریخی تخت جمشید قرار گرفته است که به واسطه دو ردیف کامل از پلکان اصلی به کاخ ملکه تخت جمشید وصل شده است.
در بررسی‌هایی که پژوهشگران و مورخان نامی جهان بر روی مجموعه‌ی ارزشمند تخت جمشید انجام داده‌اند دریافته‌اند که به‌احتمال‌قوی زمانی که اسکندر مقدونی به تخت جمشید یورش می‌کند و این مکان را به آتش می‌کشاند آتش‌سوزی اصلی از کاخ هدیش تخت جمشید شروع شده است زیرا رومیان بسیار به حکومت‌داری خشایارشاه رشک می‌ورزیدند و از او متنفر بودند.
این نتایج از بررسی بر روی سنگ‌های زردرنگی است که به دلیل تمام‌شدن آب درون سنگ‌ها به اوج حرارت خود رسیده‌اند. کاخ هدیش تخت جمشید از لحاظ وسعت در مقیاس کوچکی قرار گرفته است و به دلیل ویرانی بیش از حد در کاخ هدیش تخت جمشید، متأسفانه اطلاعات زیادی درباره‌ی ساختار این کاخ به دست نیامده است. قابل‌ذکر است به دلیل نداشتن اطلاعات نام دومی که به این کاخ زیبا داده‌اند، کاخ مرموز بوده است.
معنای کاخ هدیش تخت جمشید
هدیش به معنای لغوی یعنی مکان مرتفع و بلند، از طرفی هم‌نام همسر دوم خشایارشاه به نام هدیش بوده است بنابراین، نام همسر خود را بر این کاخ نهاده است.
کاخ تچر تخت جمشید
اولین کاخ ساخته شده به دستور داریوش بزرگ در تخت جمشید، کاخ تچر تخت جمشید است. این کاخ از ارزش و موقعیت خاصی برخوردار است و ارزشمندترین آن همان دستور ساخت این سازه به فرمان خود شخص شاه بوده است.
تمامی مستندات مشهود این واقعهٔ تاریخی در تخت جمشید وجود دارد، در جایی بر لوحی نوشته شده است: «من داریوش این تچر را ساختم.» نام اصلی کاخ تچر یا تچرا در واقع، به معنای کاخ زمستانی شاهان نام‌گرفته است. کاخ تچر تخت جمشید بر روی سکویی تقریباً مرتفع که فقط ۳ متر با کاخ آپادانا اختلاف سطح پیدا کرده، قرار گرفته است. در تالار مرکزی کاخ تچر تخت جمشید خواهید دید که در آن ستون‌هایی در سه ردیف استوار بوده و در اطراف کاخ تچر تخت جمشید اتاق‌هایی واقع شده است. همچنین در کاخ تچر تخت جمشید کتیبه‌ها و نقوش منحصربه‌فردی قرار گرفته است که نشانه‌ای معتبر بر قدمت و تاریخی بودن تخت جمشید است اگر چه در آن ناگفته‌های دل‌نشین دیگری را در دل تاریخ با خود همراه دارد.
اهمیت کانال سوئز در تخت جمشید، خاطره‌ای شیرین
داریوش بزرگ در تخت جمشید همیشه به فکر رونق اقتصادی و ارتباط برقرارکردن امپراطوری‌اش با دیگر فرماندهان کشورهای بیگانه بوده است. هنگامی که در تخت جمشید حضور داشتند همیشه در فکر این ارتباط بودند تا زمانی که متوجه شدند فرمانروایی برای ارتباط برقرارکردن میان دو دریای سرخ و مدیترانه به حفر کانالی مشغول شده اند ولی سرانجام کار، ساخت این کانال متوقف گردیده است. در تخت جمشید داریوش بزرگ می‌دانست که حفر این چاه خیلی ارزشمند و قابل بهره‌گیری است که با توجه به انجام‌وظیفه با این امکانات حداقل واقعاً ناچیز بوده است اما این شاهکار عمرانی بالاخره به اتمام رسید و در آن زمان به دستور داریوش بزرگ در تخت جمشید ساخته و به بهره‌برداری رسیده است. قابل ذکر است که بگوییم داریوش بزرگ تخت جمشید را برای نشان‌دادن عظمت و شکوه سلطنتی دستور احداث را در چندکیلومتری پاسارگاد داد.
