باغ های تاریخی هند که امروزه توسط شهرداری‌های این کشور اداره می‌شوند زمانی در اختیار اشراف هندوستان بودند. تاریخ این پناهگاه‌های طبیعی به دوران باستان بازمی‌گردد. به اعتقاد داود علی، مورخی که تاریخ باغ‌های هند باستان را بررسی می‌کند، درگذشته به‌خصوص در دوره گوپتا (قرن پنجم میلادی) باغ‌ها نقش مهمی برای ساکنان شهرها ایفا می‌کردند و محلی برای برگزاری فستیوال‌های مختلف بودند. همچنین این باغ‌ها، اولین جایی بودند که مردم می‌توانستند نشانه‌های تغییر فصول را در آن‌ها مشاهده کنند. یکی از محبوب‌ترین جشنواره‌های هند با نام «جشن بهار یا واسانتوتساوا(vasantotsava)» با فرارسیدن بهار و شکوفاشدن طبیعت این باغ‌ها برگزار می‌شد. در ادامه با تعدادی از مهم‌ترین باغ های تاریخی هند آشنا می‌شویم.
باغ‌های مغولی در شهر سرینگر(Mughal Gardens, Srinagar)
باغ‌های مغولی در شهر سرینگر از محبوب‌ترین و پربازدیدترین باغ های تاریخی هند هستند. این باغ‌ها در زمان پادشاهی حکمرانان مغول ساخته شده‌اند. از جمله این باغ‌ها می‌توان به باغ نشاط، باغ شالیمار، چشمه شاهی، پری محل، آپابال و باغ وریناق اشاره کرد. به‌طورکلی باغ‌های مغولی تحت تأثیر باغ‌های ایرانی به‌ویژه ساختار چهارباغ ساخته شده‌اند و نمایشی از آرمان‌شهر زمینی را ارائه می‌دهند. در این باغ‌ها انسان در هماهنگی کامل با عناصر طبیعت قرار می‌گیرد. باغ‌های مغولی شهر سرینگر(در ایالت کشمیر هندوستان) بیشتر در زمان امپراتوری جهانگیر گسترش پیدا کرده‌اند.
این باغ‌ها مشابه دیگر باغ‌های مغولی در افغانستان و بنگلادش دارای چیدمان مستطیل‌شکل و دیگر ویژگی‌های شاخص مانند فواره‌ها، استخرها، کانال‌ها و طرح‌های هندسی بسیار منظم هستند. درگذشته هندوها از آب روان برای باغ‌ها استفاده نمی‌کردند و فقط فضاهای بسته را به معنای باغ واقعی می‌دانستند؛ اما مغول‌ها ساخت باغ‌هایی با آبراهه‌های متعدد را در هندوستان رواج دادند. اولین باغ مغولی توسط بابر(بنیانگذار امپراتوری گورکانی هند) در سال ۱۵۱۹ در پنجاب ایجاد شد. در ادامه نوادگان او در بخش‌های مختلف سرینگر و دیگر مناطق هند شروع به ساخت باغ‌های مغولی کردند. طبق افسانه‌ها، باغ شالیمار در زمان حکومت پروارسنای دوم (Pravarasena II) ساخته شده و او در کلبه‌ای در نزدیکی این باغ زندگی می‌کرد. امروزه این باغ‌ها با چمن‌های سرسبز، گل‌های معطر و تصاویر چشم‌نواز خود آرامش و لبخند را به گردشگران هدیه می‌کنند.
باغ پینجور در چندی‌گر هند(Pinjore Gardens, Chandigarh )
باغ پینجور در چندی‌گر هند یکی از باغ‌های زیبای مغولی و از زیباترین باغ های تاریخی هند است که در قرن هفدهم ساخته شده است. این باغ در منطقه‌ای عظیم به وسعت ۱۰۰ هتکار گسترش یافته و یک مکان ایده‌آل برای استراحت در طبیعت محسوب می‌شود.
باغ پینجور به نام باغ یادویندر(Yadvinder Garden) هم معروف است. این باغ به خاطر داشتن فضای سبز جذاب و فواره‌های دیدنی در سراسر جهان مشهور بوده و تصویر بسیار دیدنی از باغ‌های هندی را ارائه می‌دهد. در بین ماه‌های آوریل تا ژوئن، در باغ پینجور جشنواره سالانه‌ی انبه برگزار می‌شود. همچنین طیف وسیعی از گیاهان زیبا را در این باغ می‌توان مشاهده کرد. از دیگر بخش‌های جذاب باغ پینجور می‌توان به یک باغ وحش کوچک، یک باغ ژاپنی بسیار زیبا و یک مهد کودک اشاره کرد. به‌طورکلی این باغ برای تمامی سنین مناسب بوده و گزینه‌های تفریحی متعددی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد.
لال باغ در بنگلور هند(Lal Bagh, Bangalore)
لال باغ در بنگلور هند از معروف‌ترین باغ های تاریخی هند و باغ‌های گیاه‌شناسی دولتی این کشور محسوب می‌شود. این بهشت دوستداران طبیعت، توسط حیدرعلی در سال ۱۷۶۰ در زمینی به مساحتی ۲۴۰ هکتار ساخته شده است و بیش از ۱۸۵۴ گونه گیاه در آن وجود دارد. لال باغ بعدها توسط تیپو سلطان (پسر حیدرعلی) تکمیل شد. او در زمان حکومت خود، درختان و گیاهان بسیار کمیاب و خاصی را از کشورهای مختلف جهان وارد کرد و در لال باغ کاشت.
امروزه در این باغ می‌توان گیاهانی بومی کشورهایی مانند ایران، افغانستان و فرانسه را مشاهده کرد. یکی از جذاب‌ترین دیدنی‌های لال باغ صخره‌ی لعل آن با بیش از ۳۰۰ میلیون سال قدمت است. این باغ محل بسیار ایده‌آلی برای عکاسی است و گردشگرانی که اهل عکاسی باشند می‌توانند تصاویر بسیار زیبایی را در لال باغ به ثبت برسانند. خانه‌ی شیشه‌ای معروف این باغ تاریخی هر ساله شاهد برگزاری نمایشگاه سالانه‌ی گل است. همچنین این باغ علاوه بر پوشش گیاهی فوق‌العاده جذاب، زیستگاه پرندگان بسیاری مانند مینا، کلاغ، پاراکیت، بادبادک برهمنی، حواصیل برکه‌ای، مرغ مور ارغوانی و مرغ مینای معمولی محسوب می‌شود.
باغ لودی در دهلی(Lodhi Garden, Delhi)
باغ لودی در دهلی هند در نزدیکی مقبره صفدرجونگ و بازار خان دهلی قرار دارد. این باغ یکی از محبوب‌ترین باغ های تاریخی هند است که مقبره‌های سید حاکم محمدشاه، پادشاه لودی و سیکندر لودی را در خود جای داده است. باغ لودی در زمان سلطنت لودی در قرن پانزدهم ساخته شده است. این باغ یک اثر معماری بی‌نظیر است که شکوه مهندسی آن دوره و تاریخ درخشان دهلی را به نمایش می‌گذارد. باغ لودی امروزه توسط سازمان باستان‌شناسی هند نگهداری می‌شود. این باغ در گذشته به «پارک لیدی ویلینگدون» معروف بود اما پس از استقلال هند از بریتانیا، به «باغ لودی» تغییرنام داد. به طور کلی وجود مقبره‌های سنگی قدیمی در کنار فضاهای سرسبز باغ‌ها، تصاویر بسیار دیدنی را به گردشگران هدیه می‌کند.
باغ مهتاب در آگرا(Mehtab Bagh, Agra)
باغ مهتاب در آگرا(مجموعه چارباغ) از آخرین باغ‌های مغولی در این منطقه است که در شمال تاج محل قرار دارد. این باغ دقیقا در مقابل قلعه آگرا و رودخانه یامونا واقع شده و منظره‌ای عالی از تاج محل را (از چشمه جلوی دروازه‌ی ورودی) ارائه می‌دهد. باغ مهتاب در دهه ۱۵۳۰ میلادی توسط سلطان بابور ساخته شد و امروزه یکی از زیباترین باغ های تاریخی هند محسوب می‌شود. این باغ محل بسیار ایده‌آلی برای عکاسی به خصوص در زمان غروب خورشید است. باغ مهتاب چهار برج سنگی در گوشه و کنار و یک مخزن هشت ضعلی بزرگ دقیقاً در مرکز دارد. این باغ طوری ساخته شده که با تابش مهتاب روشن می‌شود. به همین علت به عنوان یک محل عالی برای لذت بردن از نور ماه شناخته می‌شود و به باغ مهتاب معروف شده است. این روزها باغ مهتاب با انبوهی از گیاهان گل‌دار دیدنی، گیاهان دارویی و درختان میوه بی‌شمار مقصد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است.
باغ گیاه‌شناسی کلکته(Botanical Gardens in Kolkata, Kolkata)
باغ گیاه‌شناسی کلکته یا باغ آچاریا جاگادیش چاندرا بوز(The Acharya Jagadish Chandra Bose) از دیگر باغ های تاریخی هند است که در شیبپور، هورا(نزدیک کلکته) قرار دارد. این باغ با وسعت ۲۷۳ هکتار در سال ۱۷۸۷ تأسیس شده و در حال حاضر زیر نظر وزارت محیط زیست و جنگل‌های هند اداره می‌شود. باغ گیاه‌شناسی کلکته مجموعه‌ای از باغ‌های منظره‌سازی شده، زمین‌های پست و بلند و دریاچه‌های مصنوعی شگفت‌انگیز است. در این باغ بیش از ۱۲۰۰۰ گیاه زنده و هزاران گیاه خشک شده از سراسر جهان جمع‌آوری شده‌اند. همچنین انواع ارکیده‌های زیبا و گل‌های رنگارنگ و یک درخت کهنسال بانیان را در این باغ زیبا می‌توان مشاهده کرد.
باغ معلق در بمبئی(Hanging Gardens, Mumbai)
باغ معلق در بمبئی هند که با نام Hanging Gardens هم شناخته می‌شود یک باغ تراس است که در بالای تپه مالابار، دقیقا در کنار پارک نهرو قرار دارد. این باغ در سال ۱۸۸۰ توسط آقای اولهاس قاپوکار(Mr. Ulhas Ghapokar) ساخته شده و چشم‌انداز خیره‌کننده‌ای به دریای عرب دارد. باغ معلق بمبئی به Pherozeshah Meta هم معروف است و اگر از بالا به آن نگاه کنید به وضوح می‌توانید حروف PMG را مشاهده کنید. باغ معلق بمبئی دارای پرچین‌های جذاب به شکل حیوانات، پوشش گیاهی سرسبز و منظره‌ای دیدنی از دریای عرب است. همچنین یکی دیگر از جذاب‌ترین بخش‌های این باغ، ساعت گل زیبای آن است.
جمع‌بندی درباره باغ های تاریخی هند
در این مقاله ۷تا از محبوب‌ترین باغ های تاریخی هند را معرفی کردیم. در گذشته این باغ‌ها بیشتر محل‌هایی برای بازی پادشاهان و لذت بردن از رقص و دورهمی‌ها، مکان‌هایی برای استفاده‌ی درباریان بلندپایه و مکانی برای پرستش خدای عشق و شقفت بودند. اما با گذشت زمان عموم مردم توانستند به این باغ‌های زیبا دسترسی پیدا کنند و از دیدن آن‌ها لذت ببرند.
همانطور که گفته شد باغ‌های هند تحت تأثیر باغ‌های ایران باستان(به ویژه باغ‌های دوران سلطنت حاکمان مغول) در بین سال‌های ۱۵۲۶ تا ۱۷۲۰ طراحی شدند. امروزه تعدادی از معروف‌ترین باغ‌های کلاسیک هند (با معماری متقارن) را می‌توان در تاج محل مشاهده کرد. تاج محل، مقبره‌ی همسر مورد علاقه‌ی امپراتور مغول، شاه جهان برای همسر محبوبش، ممتاز محل است که در سال ۱۶۳۲ ساخته شده است. مقبره خود شاه جهان هم در این منطقه قرار دارد.
